ΠΕΛΛΑ-NEWS-PRESS.blogspot.com

Ειδήσεις και Νέα από τον Δήμο ΠΕΛΛΑΣ - "pellanewspress.blogspot.gr" (ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ BLOG TΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΕΛΛΑΣ) ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΜΕΣΟ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ - ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ Τα λόγια μας δεν...πετούν...!!! Η ενημέρωση σας για τον δήμο Γιαννιτσών και την Ελλάδα..! - Τηλεφωνο: 6945888297

ΕΔΕΣΣΑ

Έδεσσα

Η Έδεσσα (παλαιότερα ονομάζονταν παράλληλα και Βοδενά), βρίσκεται σε υψόμετρο 320 μέτρων. Είναι πόλη της κεντρικής Μακεδονίας της Ελλάδας, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας και του Νομού Πέλλας. Ο πληθυσμός της πόλης της Έδεσσας είναι 18.253, ενώ αυτός του διευρυμένου Δήμου Έδεσσας ανέρχεται στους 28.814 κατοίκους (απογραφή 2011).

Η Έδεσσα απέχει 95 χλμ από Θεσσαλονίκη, και 25 χλμ από την Αριδαία.

Στην πόλη είναι έντονο το υγρό στοιχείο (ποτάμια και καταρράκτες), γι' αυτό και οι ονομασίες της: Έδεσσα (wεδες στα φρυγικά ήταν το νερό ή πύργος στο νερό) και Βοδενά (voda στα σλάβικα είναι το νερό) έχουν την ίδια ρίζα.

Το όνομα της πόλης έχει φρυγική προέλευση και σημαίνει "πύργος/πόλη μες στο νερό".^[2]

Αρχαία Περίοδος

Η πόλη κατοικείται από τα αρχαία χρόνια και μέχρι την ανακάλυψη των τάφων της Βεργίνας (1977) ταυτιζόταν με τις αρχαίες Αιγές, πρώτη πρωτεύουσα του αρχαίου Μακεδονικού βασιλείου. Η σημερινή πόλη είναι κτισμένη στη θέση της ακρόπολης της αρχαίας πόλης. Οι περιορισμένες, προς το παρόν, ανασκαφικές έρευνες έχουν αποκαλύψει το αρχαίο τείχος και τμήμα της αγοράς. Από την πόλη έφερε αποίκους ο Μέγας Αλέξανδρος και επανίδρυσε την παλαιότερη Ορχόη της βορειοδυτικής Μεσοποταμίας σε Έδεσσα.

Στα ρωμαϊκά χρόνια γνώρισε σχετική ακμή, καθώς βρισκόταν πάνω στην περίφημη Εγνατία Οδό, και σύμφωνα με τον ιστορικό Τίτο Λίβιο ήταν "πόλις ευγενής και αξιόλογος".^[3] Από την εποχή του Αυγούστου μέχρι το 250μ.Χ. διέθετε δικό της νομισματοκοπείο, ένα από τα 9 που είχαν επιτρέψει οι Ρωμαίοι στη Μακεδονία.

Ελάχιστες πληροφορίες σώζονται για την πόλη κατά τη μεσαιωνική περίοδο. Το 691/692 στην Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο συμμετέχει ο Ισίδωρος, "ελάχιστος επίσκοπος Εδεσσηνών πόλεως". Στους αιώνες που ακολούθησαν την κάθοδο των Σλάβων στα Βαλκάνια χάνεται το όνομα "Έδεσσα" και καθιερώθηκε η ονομασία "Βοδενά". Ο Βυζαντινός συγγραφέας του 11ου αιώνα Σκυλίτζης αναφέρει:

Φρούριον δε τα Βοδενά επί πέτρας αποτόμου κείμενον, δι ής καταρρεί το της λίμνης του Οστρόβου ύδωρ, υπό γης κάτωθεν ρέον αφανώς και εκείσε πάλιν αναδυόμενον.

Το χρονικό διάστημα από το 985 έως το 995 αποτέλεσε πρωτεύουσα του βουλγαρικού βασιλείου ενώ κατά τη διάρκεια των βυζαντινο-βουλγαρικών πολέμων, το 1002 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β' πολιόρκησε και κατέλαβε τα Βοδενά. Τους Βούλγαρους κατοίκους τους μετοίκησε στο Βολερόν, μεταξύ Νέστου και Έβρου, ενώ στον φρούραρχο Δραξάν επέτρεψε να κατοικήσει στη Θεσσαλονίκη.^[4] Τα Βοδενά στη συνέχεια αποστάτησαν και ο Βασίλειος τα ξαναπολιόρκησε το 1015, μέχρις ότου οι κάτοικοι παρέδωσαν την πόλη, όπου και εγκατέστησε φρουρά, τους λεγόμενους "κονταράτους".

Το 1345 κατελήφθη για περίπου 40 χρόνια από τους Σέρβους του Δουσάν και το 1386 η πόλη ακολούθησε την τύχη της υπόλοιπης Μακεδονίας και υποτάχθηκε στους Οθωμανούς. Σε ρωσικό χρονικό της εποχής μαρτυρείται ολοκληρωτική καταστροφή από μεγάλο σεισμό το 1395, από τον οποίο και δημιουργήθηκαν οι περίφημοι καταρράκτες της.^[5] Το 1530 υπήρχαν στην πόλη 132 χριστιανικά και 48 μουσουλμανικά νοικοκυριά^[6].

Νεώτερη περίοδος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολλά στοιχεία για την πόλη κατά τον 17ο αιώνα παρέχει ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή που την επισκέφθηκε το 1668. Στο έργο του αναφέρει την έντονη παρουσία των Ελλήνων της πόλης.^[7]

Το 1782 ιδρύθηκε το πρώτο γνωστό σχολείο της πόλης, το «Ελληνομουσείον». Στα αρχεία της Ιεράς Μητροπόλεως Βοδενών σώζεται το ιδρυτικό σιγίλιο που υπογράφει ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Γνωστός Εδεσσαίος της εποχής, ήταν ο λόγιος και καθηγητής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Παρίσι, Μηνάς Μηνωίδης (1788-1859). Μεγάλη οικογένεια της Έδεσσας τον 19ο αιώνα υπήρξε η οικογένεια Οικονόμου που μετανάστευσε στη Μολδοβλαχία. Από την οικογένεια αυτή κατάγεται και ο διάσημοςνευρολόγος Κωνσταντίνος Οικονόμου (γνωστός ως Constantin von Economo). Το αρχοντικό της οικογένειας Οικονόμου είναι έως και σήμερα ένα από τα αξιοθέατα της Έδεσσας.

Οι κάτοικοι της Έδεσσας συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821. Σπουδαίοι αγωνιστές της επανάστασης του 1821 ήταν ο Δημήτριος Τρούπκος^[8] και ο Παναγιώτης Ναούμ, ο οποίος συμμετείχε στις Εθνοσυνελεύσεις της Ερμιόνης (Γ΄ Εθνοσυνέλευση), της Τροιζήνας (Γ΄ Εθνοσυνέλευση), του Άργους (Δ΄ Εθνοσυνέλευση) και του Ναυπλίου (Ε΄ Εθνοσυνέλευση), ως πληρεξούσιος, καθώς επίσης και οι αδερφοί του Δημήτριος και Αντώνιος Ναούμ,^[9] οι οπλαρχηγοί Νικόλαος Αθανασίου και Αναστάσιος Δημητρίου^[10] και ο αξιωματικός Δημήτριος Κωνσταντίνου.

Τις δεκαετίες του 1860 και 1870 η Έδεσσα έγινε πεδίο συγκρούσεων μεταξύ Πατριαρχικών και Εξαρχικών. Οι Εξαρχικοί απαιτούσαν την τέλεση των εκκλησιαστικών ακολουθιών στη βουλγαρική γλώσσα και, όταν το αίτημα απορρίφθηκε από το Μητροπολίτη Αγαθάγγελο και τον Τούρκο Καϊμακάμη, κατέλαβαν το 1870 το μητροπολιτικό ναό των Αγίων Αναργύρων και τον μετέτρεψαν σε εξαρχικό μέχρι το 1912.

Κατά τα έτη 1892-1894 ολοκληρώνεται η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου και η Έδεσσα συνδέεται πλέον με τρένο με τη Θεσσαλονίκη, τη Βέροια, τη Φλώρινα και το Μοναστήρι.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, αρχίζει να χρησιμοποιείται για πρώτη φορά συστηματικά το μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα της πόλης, οι άφθονες υδατοπτώσεις. Στο «φρύδι» του βράχου κτίζονται εργοστάσια, τα οποία αξιοποιούν τη δωρεάν πηγή ενέργειας και φέρνουν οικονομική άνθηση. Πρώτο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας ήταν του Τσίτση (1895). Ακολούθησαν η Άνω και Κάτω Εστία, το Κανναβουργείο και το Σεφέκο. Ήδη από τη δεκαετία του '10 και ιδιαίτερα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, η Έδεσσα είχε αποκληθεί «Μάντσεστερ των Βαλκανίων»^[2] και ήταν, μαζί με τη Νάουσα, η κινητήρια δύναμη της βιομηχανίας στη Μακεδονία.

Οι εορτασμοί κατά την απελευθέρωση της Έδεσσας στις 30 Οκτωβρίου του 1912

Κατά το Μακεδονικό Αγώνα οι πολλοί Εδεσσαίοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία, όπως ο οπλαρχηγός Ιωάννης Τσίτσιος (καπετάν Βλάχος) και οι Μακεδονομάχοι Ιωάννης Γιούσμης, Παρίσης Παρίσης, Κωνσταντίνος Σαλάμπασης, Κωνσταντίνος Σιβένας, Αθανάσιος Φράγκου, Ιωάννης Χατζηνίκος και ο ιατρός Αργύριος Κιτάνος. Ηγετικές μορφές της πόλης υπήρξαν επίσης, ο Ευάγγελος Κωφός και ο Δημήτριος Ρίζος.^[11] Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, η Έδεσσα απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στις 18 Οκτωβρίου του 1912.

Με τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε το 1923-1924, 2.500 περίπου Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη εγκαθίστανται στην Έδεσσα^[12], συμβάλλοντας στην πολιτισμική και οικονομική ανάπτυξη του μεσοπολέμου. Πολλοί από αυτούς είχαν αστική προέλευση και ίδρυσαν βιοτεχνίες με κορυφαίους τους κλάδους της υφαντουργίας και της ταπητουργίας-η τεχνογνωσία των οποίων ήταν άγνωση ως τότε στον κυρίως ελλαδικό κορμό^[13]. Τη δεκαετία του '30, εποχή πλήρους ακμής, λειτουργούν θέατρα, κινηματογράφοι, φιλαρμονική και εκδίδονται 4-5 εφημερίδες. Στην έντονη πολιτιστική κίνηση πρωτοστατεί ο σύλλογος «Μέγας Αλέξανδρος», που ιδρύθηκε το 1922 και συνεχίζει μέχρι σήμερα.^[14]

Η βυζαντινή γέφυρα "Κιουπρί"

Η ευημερία της πόλης δέχθηκε ανεπανόρθωτο πλήγμα κατά τη δεκαετία του '40, με τη γερμανική κατοχή και τον εμφύλιο που ακολούθησε. Αν και η Έδεσσα δεν βομβαρδίστηκε στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, υπέστη τεράστια καταστροφή ακριβώς λίγες ημέρες πριν από τη λήξη της κατοχής. Το Σεπτέμβριο του 1944, οι Γερμανοί, σε αντίποινα για το φόνο ενός στρατιώτη τους, πυρπόλησαν τη μισή πόλη αφήνοντας χιλιάδες άστεγους. Μεταξύ των κτιρίων που καταστράφηκαν περιλαμβανόταν το Αρρεναγωγείο (κτίσμα του 1862) και ο μητροπολιτικός ναός των Αγίων Αναργύρων.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Έδεσσα βρέθηκε στη δίνη του εμφυλίου πολέμου και, κατά περιόδους, κατακλύστηκε από προσωρινούς πρόσφυγες των γύρω χωριών, τα οποία εκκενώνονταν για στρατιωτικούς λόγους. Όταν έληξαν οι συγκρούσεις το 1949 και ενώ εκατοντάδες σλαβόφωνοι και άλλοι ντόπιοι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού μαζί με τις οικογένειες τους είχαν πάρει το δρόμο της αναγκαστικής εξορίας, η πόλη προσπάθησε να επουλώσει τα τραύματα, αλλά οι οικονομικές συνθήκες είχαν αλλάξει. Η εμφάνιση των συνθετικών υφασμάτων (νάιλον, ραγιόν) που ήρθαν από την Αμερική επέφερε σκληρό ανταγωνιστικό κτύπημα στις ελληνικές κλωστοϋφαντουργίες. Ο εξηλεκτρισμός της χώρας αφαίρεσε από τις βιομηχανίες της Έδεσσας το συγκριτικό πλεονέκτημα των υδατοπτώσεων.

Επιπλέον, το τεράστιο ρεύμα αστυφιλίας της δεκαετίας του '50 και του '60 κατέστησε πολύ πιο επικερδή την εγκατάσταση των βιομηχανιών στα δυο μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη), όπου είχε συσσωρευθεί το 50% του πληθυσμού της χώρας. Τα εργοστάσια της Έδεσσας άρχισαν να παρακμάζουν και να κλείνουν τη δεκαετία του 1960. Το 1972, τα 4 μεγάλα είχαν κλείσει και απόμεινε να υπολειτουργεί μόνο το ΣΕΦΕΚΟ ως τη δεκαετία του '90, ενώ χιλιάδες εργάτες αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στη Δυτική Γερμανία, το Βέλγιο, την Αυστραλία.

Η Έδεσσα σήμερα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις αρχές του 21ου αιώνα, τα παλιά εργοστάσια της Έδεσσας έχουν γκρεμιστεί (Τσίτση) ή έχουν μεταβληθεί σε χώρους εστίασης (Κανναβουργείο). Οι μικρές μονοκατοικίες με τους ανθισμένους κήπους δίπλα στα ποταμάκια έχουν δώσει τη θέση τους σε πενταόροφες πολυκατοικίες. Ωστόσο, η πόλη διατηρεί ακόμη γωνιές πρασίνου, με σημαντικά πάρκα μέσα στο κέντρο, και διασχίζεται πάντα από μικρά ποταμάκια που της προσδίδουν ένα ιδιαίτερο χρώμα.Παρ΄όλα αυτά όμως η αναλογία τ.μ.πράσινου ανά κάτοικο βρίσκεται στο 7,6 σύμφωνα με τη μελέτη που εκπονήθηκε από την ομάδα του καθηγητή της Αρχιτεκτονικής Τοπίου Γιάννη Τσαλικίδη το 2006, για λογαριασμό του Δήμου Έδεσσας,τη στιγμή που σύμφωνα με τον "Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος " το κατώτερο όριο " μιας βιώσιμης πόλης είναι τα 10 τ.μ.πράσινου ανά κάτοικο. Το 2006 η τσιμεντοποίηση του πάρκου της πλατείας 25ης Μαρτίου με σκοπό την εκεί ανέγερση Μουσείου,παρ΄ότι είχε προεπιλεγεί άλλος χώρος στην παραδοσιακή συνοικία "Βαρόσι",ακυρώθηκε μετά από κινητοποιήσεις ενεργών πολιτών της Έδεσσας. Την περίοδο 2004-2007 ανακατασκευάστηκε και η σιδηροδρομική γραμμή στο τμήμα Θεσσαλονίκης-Έδεσσας-Φλώρινας. Το 2006 η "Πρωτοβουλία Πολιτών για το Οδικό και Σιδηροδρομικό Δίκτυο" διεκδικεί την αναβάθμιση του οδικού δικτύου Θεσσαλονίκης-Έδεσσας στο τμήμα από τη Χαλκηδόνα ως τα όρια του Ν.Πέλλας με το Ν.Φλωρινας καθώς και την παράκαμψη της Έδεσσας ενώ παράλληλα τίθεται για πρώτη φορά το αίτημα της σιδηροδρομικής σύνδεσης Θεσσαλονίκης -Έδεσσας και Αριδαίας μέσω Γιαννιτσών. Την περίοδο 2007-2011 μετά από ποικιλόμορφες δράσεις της "Πρωτοβουλίας Πολιτών για το Σιδηροδρομικό Δίκτυο του Ν.Πέλλας" το παραπάνω αίτημα γίνεται αποδεκτό από το σύνολο σχεδόν των κατοίκων του Νομού Πέλλας με αποτέλεσμα την ένταξή του στην "Προκαταρκτική Μελέτη Σκοπιμότητας Ανάπτυξης Προαστιακού Περιφερειακού Σιδηρόδρομου Θεσσαλονίκης".Η ανάπτυξη της πόλης βασίζεται πλέον στον τριτογενή τομέα (δημόσιες υπηρεσίες και τουρισμό). Από το 2004, λειτουργεί και πανεπιστημιακό τμήμα Μάρκετινγκ και Διοίκησης Λειτουργιών του πανεπιστημίου Μακεδονίας.^[15]

Αξιοθέατα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καταρράκτες στην Έδεσσα

Η πόλη είναι διάσημη για τους καταρράκτες που σχηματίζει ο ποταμός Εδεσσαίος ή Βόδας που ρέει μέσα από την πόλη. Πρόκειται για τους μεγαλύτερους στην Ελλάδα. Παλαιότερα, οι καταρράκτες ήταν 6-7, αλλά σήμερα απομένουν 2 μεγάλοι και ορισμένοι μικρότεροι. Περιβάλλονται από το καταπράσινο πάρκο των καταρρακτών με αιωνόβια πλατάνια. Η διαμόρφωση του πάρκου οφείλεται στις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Προπολεμικά, στην περιοχή βρίσκονταν τα νεκροταφεία και η πρόσβαση στους καταρράκτες ήταν δύσκολη.

Άλλα αξιοθέατα της πόλης είναι:

· Ο Ψηλός Βράχος με θέα στον κάμπο της Κεντρικής Μακεδονίας τα Γιαννιτσά ως τη Θεσσαλονίκη.

· Η τοποθεσία "Κιουπρί" (που σημαίνει γέφυρα στα τουρκικά), στην δυτική είσοδο της πόλης, με πέτρινο τοξωτό γεφύρι της Τουρκοκρατίας, πάρκο, Κολυμβητήριο και κλειστό Γυμναστήριο. Η περιοχή περιγράφεται από την Αγγλίδα περιηγήτρια Mary Walker (1863) ως ειδυλλιακός τόπος εκδρομής.

· Το πέτρινο Ρολόι της Πόλης, κατασκευασμένο περί το 1905.

· Η βυζαντινή εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου ή Αγίας Σοφίας, παλαιός μητροπολιτικός ναός, στη συνοικία Βαρόσι. Κτίσμα του 14ου αιώνα, με κίονες κορινθιακού ρυθμού, προφανώς από παλαιότατο αρχαίο ναό στο ίδιο σημείο.

· Η παραδοσιακή συνοικία Βαρόσι, στην οποία σώζονται τα παλαιότερα σπίτια της Έδεσσας (ορισμένα από τις αρχές του 19ου αιώνα). Ολόκληρη η συνοικία έχει κηρυχθεί διατηρητέα, αλλά τα περισσότερα κτίσματα κινδυνεύουν άμεσα με κατάρρευση.

· Οι Μικροί Καταρράκτες στο κέντρο της πόλης που παλιά κινούσαν υδρόμυλο.

· Το Κανναβουργείο, κάτω από τους "Μύλους", στη συνέχεια του πάρκου των Καταρρακτών. Συνδέεται με την πόλη με ένα αυθεντικό καλντερίμι, μέσα από τη συνοικία "Βαρόσι" και στη συνέχεια με σύγχρονο ανελκυστήρα. Ένα κομμάτι του παλιού εργοστασίου έχει μετατραπεί σε εστιατόριο-καφετέρια, ενώ το μεγαλύτερο μέρος διατηρεί άθικτα τα μηχανήματα και τη διάταξη της βιομηχανικής μονάδας.

· To Γενί Τζαμί, έργο πιθανά του 1875, που κηρύχθηκε διατηρητέο το 1937 και στέγασε το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης (τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 8 Δεκεμβρίου 1942).

· Το μαρμάρινο Μνημείο Μικρασιατών, αφιερωμένο στην αρχαία Πέργαμο.^[16]

Μεταφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σιδηροδρομικές μεταφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Έδεσσα εξυπηρετείται από τον ομώνυμο σιδηροδρομικό σταθμό που εγκαινιάστηκε το 1894 επί σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης - Φλωρίνης. Από το 2010, εξυπηρετείται από τον προαστιακό Θεσσαλονίκης μέσω Βέροιας ο οποίος συνδέει την πόλη με τη Θεσσαλονίκη, ενώ ανοιχτό παραμένει το αίτημα των κατοίκων του νομού Πέλλας για την απ΄ευθείας σύνδεση Θεσσαλονίκης-Έδεσσας μέσω Γιαννιτσών, που μελλοντικά μπορεί ν΄αποτελέσει και τμήμα της Σιδηροδρομικής Εγνατίας.

Πολιτισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Έδεσσα υπήρξε ακόμη και στα χρόνια της τουρκοκρατίας ένα σημαντικό αστικό και διοικητικό κέντρο της κεντρικής Μακεδονίας. Αυτό είχε ως επακόλουθο την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών: παραδείγματα αποτελούν η ίδρυση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου το 1872 και της φιλαρμονικής την δεκαετία του 1900. Το αποκορύφωμα της πολιτιστικής κίνησης ήρθε την εποχή του Μεσοπολέμου (1922-1940). Ιδιαίτερη ανάπτυξη γνώρισε η μουσική, με συχνές συναυλίες, οπερέτες και άλλες εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχαν τοπικές χορωδίες και φιλαρμονικές. Η παλιά μουσική παράδοση διατηρείται μέχρι τις ημέρες μας και στο τέλος κάθε καλοκαιριού ομάδες κανταδόρων διασχίζουν όλες τις γειτονιές της πόλης χαρίζοντας έναν ρομαντικό αποχαιρετισμό στην εποχή των διακοπών.

Εξίσου αξιόλογη είναι και η λογοτεχνική παράδοση της πόλης. Στο Γυμνάσιο της Έδεσσας φοίτησε ο Μενέλαος Λουντέμης και εικόνες από τη ζωή της πόλης επανέρχονται συχνά στα έργα του. Τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του έζησε στην Έδεσσα ο Σταμ-Σταμ (Σταμάτης Σταματίου), γνωστός για τις επιφυλλίδες του και τα διηγήματα που αντλούν από τη ζωή του χωριού. Ο Σταματίου διετέλεσε επίσης Νομάρχης Πέλλας.

Από τους σύγχρονους λογοτέχνες κορυφαία θέση κατέχει ο ποιητής Μάρκος Μέσκος (γεν. 1935). Στο έργο του επανέρχονται συχνά αναμνήσεις από την παιδική και νεανική ζωή στην Έδεσσα και σκηνές από τη φρίκη των πολέμων της δεκαετίας του 1940. Ξεχωρίζουν επίσης ο Σάκης Τότλης και ο ποιητής Βασίλης Παππάς.

ΠΕΛΛΑ - ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ

Πέλλα ονομάζεται η πόλη που ιδρύθηκε από τον Αρχέλαο κοντά στο 400 π.Χ.. Στη διάρκεια της Βυζαντινής και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας η ονομασία της είχε αλλάξει σε "Άγιοι Απόστολοι" και ήταν γνωστό ως Ποστόλ. Το 1936 ξαναπήρε την αρχική της ονομασία.

Το χωριό Πέλλα (Παλιά Πέλλα επίσης) είναι κτισμένο επάνω σε λόφο σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από την οδική αρτηρία Θεσσαλονίκης - Έδεσσας και τον αρχαιολογικό χώρο και 7 χλμ από τα Γιαννιτσά. Νοτίως του δρόμου βρίσκεται ο εύφορος κάμπος που προέκυψε από την αποξήρανση της Λουδίας λίμνης ή λίμνης των Γιαννιτσών από την Αμερικανική εταιρεία Foundation μεταξύ των ετών 1927-1937.

Η Πέλλα έχει έκταση περίπου 3 τ. χμ. και πληθυσμό 2450 κατοίκους.

Επί Τουρκοκρατίας είχε 70 περίπου οικογένειες που ήταν κολλήγοι του Τούρκου Αγά και ενός Εβραίου Ιταλικής υπηκοότητας, του Σαούλ Μοδιάνο.

Η Νέα Πέλλα Πέλλας βρίσκεται 2 χλμ μετά τον αρχαιολογικό χώρο με κατεύθυνση προς Γιαννιτσά και είναι ένα προσφυγικό χωριό. Τα πρώτα σπίτια άρχισαν να χτίζονται το 1925 από τους πρώτους κατοίκους της που ήρθαν πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία.

Ανταλλαγή πληθυσμών

Κύριο λήμμα: Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923

Κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών με την συνθήκη της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923) ήρθαν στην Πέλλα:

· Πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη που έφυγαν από το χωριό Αρναούτκιοϊ της περιοχής Τσατάλτζα-Μητροπόλεως Δέρκων και Τυρολόης, που βρίσκεται 18 χμ. δυτικά της Κωνσταντινούπολης. Οι κάτοικοι του χωριού αυτού εγκαταστάθηκαν εκτός της Πέλλας και στο χωριό Διονυσίου της Χαλκιδικής.

· Πρόσφυγες από το χωριό Νεοχώριo (Γενίκιοϊ) της Καλλίπολης που εγκαταστάθηκαν εκτός της Πέλλας και στα χωριά Εξαπλάτανος, Άθυρα, Κουφάλια και αλλού.

· Πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία που ήρθαν στην Πέλλα το 1918 -1924 από το χωριό Μοναστήρι της σημερινής Βουλγαρίας και μοιράστηκαν στην Πέλλα στο Μικρό Μοναστήρι Nομού Θεσσαλονίκης και το Νέο Μοναστήρι (Τζόμπα) περιοχής Δομοκού.

Έτσι υπερδιπλασιάσθηκε ο πληθυσμός του χωριού, σε σχέση μ' αυτόν που είχε στις αρχές του αιώνα. Τέλος ήλθαν στο χωριό το 1947, περίπου 50 οικογένειες Σαρακατσάνων, προερχόμενοι από τις περιοχές τηςΦλώρινας.

Ο Δήμος Πέλλας

Η Πέλλα αναγνωρίσθηκε ως κοινότητα στις 28 Ιουνίου 1918 ^[1] με την ονομασία "Άγιοι Απόστολοι", αποτελούμενη και από τους συνοικισμούς Ραχώνας, Λειβαδίτσας και Αγροσυκιάς. Οι δύο τελευταίοι αποσπάστηκαν από την Πέλλα το 1922 και προσαρτήθηκαν στην κοινότητα Αθύρων.

Στις 2 Μαρτίου 1926 μετονομάστηκε σε "Παλαιά Πέλλα" ^[2]. To 1975 ονομάστηκε "Πέλλα".

Η κοινότητα αναβαθμίστηκε σε δήμο το 1989, για ιστορικούς λόγους, με το Προεδρικό Διάταγμα 592/21-12-1989 ^[3].

Με το σχέδιο Καποδίστριας, ο Δήμος Πέλλας διευρύνεται και περιλαμβάνει τις μέχρι τώρα κοινότητες Νέας Πέλλας, Αθύρων, Δυτικού, Αγροσυκιάς και Ραχώνας με τον οικισμό της Λειβαδίτσας. Με το σχέδιο Καλλικράτης ο Δήμος διευρύνεται ακόμα περισσότερο και συγχωνεύεται με τους δήμους Γιαννιτσών, Κύρρου, Κρύας Βρύσης και Μεγάλου Αλεξάνδρου και η έδρα μεταφέρεται στα Γιαννιτσά. Έτσι ο Δήμος Πέλλας σήμερα είναι ο πολυπληθέστερος του νομού έχει πάνω από 63.122 κατοίκους.

ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ

Γιαννιτσά

Τα Γιαννιτσά είναι η μεγαλύτερη πόλη του Νομού Πέλλας με 29.789 κατοίκους (2011) και ανήκει στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Είναι η πρωτεύουσα του διευρυμένου Καλλικρατικού Δήμου Πέλλας των 63.122 κατοίκων που δημιουργήθηκε από την ένωση των πρώην Δήμων Γιαννιτσών, Πέλλας, Κύρρου, Μεγάλου Αλεξάνδρου και Κρύας Βρύσης. Βρίσκονται επί της ιστορικής Εγνατίας Οδού στο κέντρο της Μακεδονίας, σε υψόμετρο 40 μ., ανάμεσα στο όρος Πάικο και στον Κάμπο των Γιαννιτσών, βόρεια της περιοχής της αποξεραμένης λίμνης των Γιαννιτσών.

Η πρώην ρηχή, βαλτώδης, και μεταβλητού μεγέθους λίμνη των Γιαννιτσών ή λίμνη Λουδία, νότια της πόλης, αποξηράνθηκε το 1928-1932 από την εταιρία New York Company Foundation. Όχι πολύ μακριά από την πόλη (7 χλμ.) βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Πέλλας, γενέτειρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πρωτεύουσα της αρχαίας Μακεδονίας. Παρά την κοντινή απόσταση με τη Θεσσαλονίκη (48 χ.μ.) η πόλη κατάφερε να αναπτύξει το δικό της αυτόνομο χαρακτήρα και να εξελιχθεί ως το σημαντικότερο οικονομικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο του Νομού Πέλλας.

Το 1924-1925 αναχώρησαν για την Τουρκία όσοι Τούρκοι είχαν απομείνει, ενώ οι σλαβόφωνοι εξαρχικοί αποσύρθηκαν στην Βουλγαρία. Στην ίδια περίοδο συντελέσθηκε η εγκατάσταση στην πόλη και τα χωριά της περιοχής, Ελλήνων από τη Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία, όπως και από τον Πόντο και τον Καύκασο. Σήμερα, η πόλη εξελίσσεται πνευματικά και πολιτιστικά, παράλληλα με την οικονομική της πρόοδο.

Το όνομα της Πόλης των Γιαννιτσών

Επικρατέστερη θεωρείται η άποψη που υποστηρίζει ότι το 1385 ο πρώτος Τούρκος στρατηλάτης που επέδραμε στη Μακεδονία ως ουτς μπεγί των οθωμανικών ασκεριών, ο Γαζή Αχμέτ Εβρενός κατέλαβε την περιοχή, και επανίδρυσε το ρωμαίικο οικισμό «Βαρδάριον», τον οποίο και βαπτίζει με το όνομα «Γενιτσέ ι Βαρντάρ», δηλαδή «Νέο Βαρδάρι», γνωστό επίσης ως «Βαρδάρ Γενιτζεσί» ή απλά «Γενιτζέ». Η νέα πόλη καθίσταται ορμητήριο για την κατάκτηση των υπολοίπων γειτονικών χωρών της Βαλκανικής. Η πόλη κατά την περίοδο της ένταξής της στο ελληνικό κράτος ονομαζόταν Γενιτσά και το 1926 μετονομάστηκε επίσημα σε Γιαννιτσά^[1]

ΣΚΥΔΡΑ

Η Σκύδρα είναι κωμόπολη του νομού Πέλλας, έδρα του ομώνυμου δήμου , με πληθυσμό 5406 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011, χτισμένη στη μέση ενός εύφορου κάμπου με μέσο υψόμετρο περίπoυ 40 μέτρα^[1], απέχει 15 χλμ από την πρωτεύουσα του νομού, την Έδεσσα. Αποτελεί σημαντικό αγροτικό κέντρο της περιοχής με σημαντική φρουτοπαραγωγή (κυρίως ροδακινοπαραγωγή) και μεταποιητική φρουτοβιομηχανία.

Στην πόλη εδρεύει Υποθηκοφυλακείο καθώς και Ειρηνοδικείο ενώ διαθέτει σιδηροδρομική γραμμή και τελωνείο.

Ονομασία

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και έως το 1926, η Σκύδρα ήταν ένα μικρό χωριό γνωστό με το όνομα «Βερτικοπ». Αυτό το όνομα προέρχεται από την Τουρκική ή Σλαβική γλώσσα και σημαίνει «Στριφοχώρι». Ονομαζόταν δε έτσι εξ αιτίας ενός ποταμού (σημερινός Εδεσσαίος ποταμός) ο οποίος πήγαζε από την Έδεσσα και περνούσε από τα εδάφη του Βερτικόπ το οποίο ήταν κτισμένο γύρω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Ιστορία

Στην αρχή του 5ου αιώνα π.χ. η Μακεδονία υποδουλώθηκε στους Πέρσες . Κατά την διάρκεια αυτών των χρόνων υπήρχε Σατραπεία στην ερύτερη περιοχή όπου σήμερα υπάρχει η Σκύδρα, που επιβλήθηκε από τον σατράπη Βουβαρη μεταξύ του 510 και του 490 π.χ. Σύμφωνα με επιγραφές και νομίσματα τα οποία βρέθηκαν, η περιοχή γνώρισε μεγάλη ακμή μεταξύ του 1ου και του 3ου αιώνα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το 1873 το Βέρτικοπ είχε περίπου 40 σπίτια, 20 ελληνικά και 20 τούρκικα είχε δηλαδή ελάχιστο πληθυσμό. Το 1890 χτίστηκε πάνω στο τότε ήδη υπάρχον σχολείο, διώροφο πλέον σχολείο, το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα και βρίσκεται πίσω από το σημερινό Γυμνάσιο. Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα οι κάτοικοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία. Σημαντικός Μακεδονομάχος ήταν ο Χριστόδουλος Δημπάρης^[2].

Το Βέρτικοπ απελευθερώθηκε από τον τούρκικο ζυγό την 17η Οκτωβρίου του 1912, με την συνεισφορά του Ελληνικού Στρατού στην διάρκεια των βαλκανικών πολέμων. Στα 1914 πολλοί πρόσφυγες από την Θράκη και τον Πόντο εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Στα 1916 με τη Γαλλική πρωτοβουλία τα συμμαχικά στρατεύματα εγκατέστησαν έναν σιδηρόδρομο τύπου "Nτεκοβίλ" (Dekoville) συνδέοντας το Βέρτικοπ (τη Σκύδρα) με την Αρδέα (Αριδαία). Αυτό το τραίνο εξυπηρετούσε ολόκληρη την περιοχή μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος. Το γνωστό σε όλους τραίνο της Καρατζόβας ήταν το μοναδικό συγκοινωνιακό μέσω της εποχής καθώς το ελληνικό κράτος δεν είχε αρχίσει ακόμα να φτιάχνει δρόμους. Στα τέλη Μαΐου του 1918 το Βέρτεκοπ θα δεχθεί δύο βομβαρδισμούς από τη γερμανική αεροπορία αφού οι Γερμανοί γνώριζαν ότι ο σταθμός ήταν ο μεγαλύτερος σταθμός ανεφοδιασμού και ενισχύσεων του Μακεδονικού μετώπου. Οι ζημιές που προκλήθηκαν ήταν τεράστιες, τα γερμανικά αεροπλάνα έπληξαν κυρίως τον σιδηροδρομικό σταθμό, τις αποθήκες πυρομαχικών και τροφίμων που ήταν εκεί και τους φούρνους και τα μαγειρεία που ήταν στην περιοχή του σταθμού. Στα 1918 η σιδηροδρομική γραμμή περιήλθε στην Ελληνική κατοχή και άρχισε να λειτουργεί ξανά το 1925 και συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1936 οπότε και καταργήθηκε, αφού κρίθηκε ως ασύμφορο.

Ανάμνηση του ονόματος του τραίνου είναι η συνοικία Ντεκοβίλ κοντά στο σταθμό που χτίστηκε περίπου το 1950. Ακόμη και σήμερα ,μέσα στην πόλη διασώζεται σε όχι τόσο καλή κατάσταση, το παλαιό "Nτεκοβίλ", το κτίριο που στεγαζόταν ο αρχικός Σιδηροδρομικός Σταθμός Σκύδρας.

Πληθυσμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα 1924 ο πληθυσμός της Σκύδρας ανήλθε σε 2.500 κατοίκους, σύμφωνα με τα αρχεία της Κοινότητας. Από την απογραφή η οποία έγινε στα 1928 μπορούμε να πούμε ότι στη Σκύδρα διέμεναν 3.723 κάτοικοι. Η Κοινότητα της Σκύδρας συμπεριλάμβανε τα παρακάτω χωριά: Άνω και Κάτω Λιποχώρι, Μαυροβούνι, Ριζάρι, Σεβαστιανά, τον συνοικισμό των σκηνιτών Σκύδρας και την Κοινότητα του Προφήτη Ηλία. Κατά τη διάρκεια 1929-1931 οι γειτονικές κοινότητες αποσπάστηκαν από τη Σκύδρα με εξαίρεση το Μαυροβούνι το οποίο αποσπάστηκε στα 1954.

Ο Δήμος της Σκύδρας προήλθε από εθελούσια συνένωση έξι κοινοτήτων το 1989. Οι Κοινότητες αυτές ήταν οι Κοινότητες της Σκύδρας, Λιποχωρίου, Μαυροβουνίου, Νέας Ζωής, Ριζού και Σεβαστιανών. Σήμερα μετά την εφαρμογή του Ν. 2590/97 Ι. Καποδίστριας, ο νέος Δήμος Σκύδρας αποτελείται από 11 Δημοτικά διαμερίσματα με 13 οικισμούς και έχει γύρω στις 16.660 εγγεγραμένο πληθυσμό, ενώ ο μόνιμος πληθυσμός είναι γύρω στις 15.654 (G94/Β/6-6-2002ΦΕΚ) σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2001.

ΑΡΙΔΑΙΑ

Η Αριδαία είναι κωμόπολη του νομού Πέλλας, έδρα του Δήμου Αλμωπίας και κάποτε έδρα της πρώην επαρχίας Αλμωπίας. Έχει πληθυσμό 6.900 κατοίκους 2001. Η Αριδαία βρίσκεται 25 χλμ. βόρεια της Έδεσσας στη δυτική όχθη του Αλμωπαίου ποταμού.

Μέχρι το 1922 ονομαζόταν Σούμποτσκο οπότε μετονομάστηκε αρχικά σε Αρδέα και στην συνέχεια σε Αριδαία^[1][2]Σε απόσταση 7χλμ από την Αριδαία βρίσκεται το Βυζαντινό Κάστρο της Χρυσής που χρονολογείτε τον 8ο αιώνα μ.Χ. Βόρεια της Αριδαίας βρίσκεται μία ιστορική, αν και όχι ιδιαίτερα γνωστή Μονή της Επαρχίας Αλμωπίας, η Ιερά Μονή Οσίου Ιλαρίωνος, επισκόπου Μογλενών. Η μονή αυτή έχει ως κτήτορα και ιδρυτή της τον ίδιο τον Άγιο Ιλαρίων, ο οποίος υπήρξε ένας μεγάλος Ιεράρχης της Εκκλησίας μας του 12ου αιώνα, που έζησε και έδρασε στην περιοχή της σημερινής Αλμωπίας.

Σε απόσταση 10 χλμ. από την Αριδαία βρίσκονται τα Λουτρά Πόζαρ με εντυπωσιακή φυσική ομορφιά και ιαματικά νερά. Πρόκειται για τουριστικό προορισμό με πολλές υποδομές και όλες τις ανέσεις σε συνδυασμό με το Χιονοδρομικό Κέντρο Καιμακτσαλάν το οποία γεωγραφικά ανήκει στο Δήμο Αλμωπίας. Δίπλα στο τουριστικό χωριό Λουτράκι, έδρα των Λουτρών Πόζαρ, βρίσκεται το επίσης τουριστικό χωριό Όρμα απ το οποίο ξεκινάει δρόμος για το Χιονοδρομικό κέντρο.

Σε κοντινή απόσταση απ το Νέο Δημαρχείο υπάρχει Μουσείο Φυσικής ιστορίας στο κτίριο που κάποτε έδρευε ο Σιδηροδρομικός σταθμός.Την Αριδαία παλιότερα διέσχιζε ο Αλμωπαίος ποταμός αλλά αποφασίστηκε το κλείσιμο του. Στην Αριδαία εδρεύει ένα απ τα μεγαλύτερα σε δυναμική Δασαρχεία της χώρας.

ΚΡΥΑ ΒΡΥΣΗ

Κρύα Βρύση

Η Κρύα Βρύση είναι κωμόπολη του νομού Πέλλας και έδρα του ομώνυμου δήμου (από το 1990) στην επαρχία Γιαννιτσών^[1]. Έχει πραγματικό πληθυσμό 5.214 κατοίκους (2011), οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τηγεωργία, με κύρια προϊόντα το καλαμπόκι και τα σπαράγγια.

Η Κρύα Βρύση βρίσκεται νοτιοανατολικά της Έδεσσας, στο μέσο της απόστασης μεταξύ Γιαννιτσών και Νάουσας. Μέχρι το 1927 ονομαζόταν Πλάσνα οπότε μετονομάστηκε σε Κρύα Βρύση^[2]. Η πόλη αναπτύχθηκε τη δεκαετία του '30.

Το όνομα προήλθε από τον εντοπισμό πηγής κρύου καθαρού νερού μετά την αποξήρανση της λίμνης που υπήρχε στην περιοχή και τη λειψυδρία που ακολούθησε.

Αποτελεί έδρα του αθλητικού συλλόγου Ακαδημία Κρύας Βρύσης και του Γ.Α.Σ Μέγας Αλέξανδρος Κρύας Βρύσης.

Σημαντικό κέντρο αναψυχής είναι το Οικολογικό Πάρκο, έκτασης 100 στρεμμάτων.

Μνημεία της πόλης αποτελούν ο ναός του Αγίου Νικολάου και το μοναστήρι του Αγίου Λουκά.

ΠΕΛΛΑ-NEWS-PRESS.blogspot.com

Τετάρτη 3 Αυγούστου 2016

ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου